ZESPÓŁ AUTORSKI

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Stanisław Boryczka
dr n. farm. Krzysztof Marciniec
dr n. chem. Leszek Skrzypek
dr hab. n. med. Małgorzata Latocha

CO MOŻNA OSIĄGNĄĆ DZIĘKI WYNALAZKOWI?

Choroby nowotworowe stanowią jeden z największych problemów współczesnej medycyny. Według danych WHO, skali roku na raka umiera ok. 8 milionów ludzi (w tym w Polsce ok. 100 tyś). Dlatego też opracowanie nowych, skuteczniejszych oraz wykazujących mniej efektów ubocznych leków, mogących znaleźć zastosowanie w farmakoterapii raka jest jednym z najważniejszych wyzwań współczesnej nauki. Niektóre z otrzymanych i wstępnie przetestowanych w ramach prezentowanego wynalazku związków wykazały się wysoką skutecznością, często wielokrotnie przekraczającą skuteczność referencyjnego leku - cisplatyny, w hamowaniu wzrostu komórek kilku wybranych linii raka piersi. Stwarza to nadzieję na wykorzystanie tych związków w leczeniu tego typu nowotworów.

ISTOTA WYNALAZKU

Przedmiotem wynalazku są nowe pochodne chinoliny o działaniu przeciwnowotworowym, sposób ich wytwarzania oraz kompozycja farmaceutyczna je zawierająca.

Jak już wspomniano, opracowanie nowych, skutecznych chemoterapeutyków, które mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu raka jest jednym z najważniejszych wyzwań współczesnej nauki. Dzięki aktualnym osiągnięciom farmakologów uzyskano znaczący postęp w skutecznym leczeniu wielu nowotworów. Poważnym problemem jest jednak fakt, iż struktura chemiczna, jak również mechanizmy działania obecnie stosowanych leków, wywołują niepożądane działania uboczne. Dlatego też wiele wysiłków skierowanych jest na projektowanie i syntezę nowych związków o większej selektywności i niższej toksyczności. Szczególne zainteresowanie budzą związki oparte na układzie chinoliny.

Zainteresowanie pochodnymi chinoliny wywodzi się od badań nad związkami naturalnymi t.j. alkaloidami obecnymi w korze drzewa chinowego, takimi jak np. chinina (wykazująca własności przeciwmalaryczne). We współczesnych doniesieniach literaturowych opisano również aktywność antyproliferacyjną chininy względem komórek raka piersi. Kolejną naturalną pochodną chinoliny, wykazującą działanie przeciwnowotworowe jest kamptotecyna. Obecnie, jako leki przeciwnowotworowe, stosowane są jej półsyntetyczne pochodne: topotekan i irinotekan. W farmakoterapii wielu nowotworów stosowany jest również szereg syntetycznych pochodnych chinoliny: bosutinib, lenwatinib i cabozantinib oraz tipifarnib.

Ważną grupą farmakoforową (czyli grupą mającą istotny wpływ na aktywność biologiczną związku chemicznego) w chemii medycznej jest grupa sulfamoilowa (sulfonamidowa). Pochodne sulfonamidowe wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej: antybakteryjnej, przeciwzapalnej, diuretycznej czy też przeciwnowotworowej. Ugrupowanie acetylenowe również stanowi jedną z ważniejszych grup farmakoforowych w chemii medycznej. Wynika to z faktu, że ten farmakofor w znaczący sposób modyfikuje własności fizykochemiczne związku oraz stosunkowo łatwo ulega przemianom. Pomimo opracowania wielu rozwiązań dotyczących zastosowania pochodnych chinoliny w hamowaniu wzrostu komórek rakowych (czyli działania antyproliferacyjnego), to jednak nie opisano dotychczas pochodnych sulfamoilochinoliny zawierającej w swej strukturze fragment acetylenowy o takim działaniu. Dlatego też celem niniejszego wynalazku było otrzymanie nowych związków o działaniu antyproliferacyjnym opartych o fragment chinolinosulfonamidu zawierający grupę acetylenową.

W ramach przeprowadzonych badań została zaprojektowana oraz zsyntezowana seria 32 nowych związków chemicznych. W kolejnym etapie określona została aktywność tych pochodnych względem trzech wybranych linii komórkowych raka piersi (MCF-7, T47D i MDA-MB-231). Jako lek porównawczy zastosowano cisplatynę. Znacząca część nowych związków w badaniach in vitro wykazywała wysoką aktywność antyproliferacyjną, porównywalną z cisplatyną. Natomiast kilka wiodących związków posiada aktywność wielokrotnie przewyższającą aktywność cisplatyny (nawet 70-krotnie). Stwarza to nadzieję na zastosowanie tych związków w przyszłości jako potencjalnych leków w terapii raka piersi, wymaga to jednak dalszych badań.

POTENCJAŁ KOMERCJALIZACYJNY WYNALAZKU

Uzyskane w ramach wynalazku wstępne wyniki badań wskazują na wysoki potencjał nowych pochodnych chinoliny jako leków w leczeniu nowotworów piersi. Należy zaznaczyć jednak, że badania te są na etapie początkowym opracowań nieklinicznych. W celu ew. komercjalizacji wynalazku niezbędne jest kontynuowanie procesu badań nieklinicznych, a w dalszej prospektywnie również badań klinicznych.